ناهنجاری کج پشتی چیست؟

ناهنجاری کج پشتی، بد شکلی سه بعدی ستون فقرات است. در این ناهنجاری، ستون فقرات فقط دارای انحراف جانبی نبوده؛ بلکه، در جهات قدامی–خلفی و عرضی نیز چرخش دارد. از آنجاییکه، خم شدن جانبی ستون فقرات نیازمند چرخش مهره‌هاست، متناسب با نوع و شدت انحراف جانبی در ستون فقرات، چرخش مهره‌ها را نیز خواهیم داشت. 

ناهنجاری انحراف ستون فقرات به انواع غیرساختاری (وضعیتی) و ساختاری تقسیم می‌شود. انحرافاتی که به دلیل عملکرد ضعیف عضلات یا اتخاذ وضعیت‌های بدنی غلط در طولانی مدت ایجاد شده و غالبا ناشی از عدم تعادل عضلانی هستند را ناهنجاری کج پشتی غیرساختاری می‌نامند. از طرفی، انحرافاتی که به دلیل اختلالات ساختمانی مهره‌ها ایجاد می‌شوند را ناهنجاری کج پشتی ساختاری می‌نامند که با چرخش ثابت در مهره‌ها همراه بوده و ساختار طبیعی مهره‌ها و دیسک‌ها را دستخوش تغییر می‌سازد.  همچنین، تغییر شکل‌های ثابتی را در قفسه سینه ایجاد می‌نماید. این ناهنجاری، اغلب در دوران کودکی ظاهر شده و ممکن است لگن و قفسه سینه را به وضعیت غیرطبیعی متمایل سازد. این عارضه، ستون فقرات سینه‌ای، کمری یا هر دو ناحیه را درگیر می‌سازد.

ناهنجاری کج پشتی از نظر سبب شناسی، به دو دسته با علت ناشناخته (ادیوپاتیک) و علت شناخته شده تقسیم می‌شود. ناهنجاری کج پشتی ادیوپاتیک[1]، انحراف جانبی ستون فقرات با علت ناشناخته است. برای اکثر کودکان و نوجوانان علت ناهنجاری کج پشتی، ادیوپاتیک است.

[1] Idiopathic Scoliosis

علل و دلایل احتمالی بروز ناهنجاری کج پشتی

موارد زیر از جمله دلایل محتمل در شکل‌گیری ناهنجاری کج پشتی می‌باشد:

• عدم تعادل عضلانی در تنه
• کوتاهی واقعی یا ظاهری یک پا
• قرار گرفتن در وضعیت‌های بدنی غلط از روی عادت و غیرقرینه
• بیماری یا اختلالات عصبی–عضلانی (مانند فلج مغزی، آسیب طناب نخاعی یا بیماری‌های پیشرونده عصبی-عضلانی)
• شناسایی برخی سندرم‌های شناخته شده مانند مارفان[1]، اهلرز دانلوس[2]، اوستئوژنزیس ایمپرفکتا[3] و … در کنار ناهنجاری کج پشتی
• اختلالات استئوپاتیک[4] (شکل‌گیری نیم مهره [5]یا چسبندگی مهره‌ها[6])
• نرمی استخوان یا شکستگی‌های ستون فقرات

[1] Marfan syndrome

[2] Ehlers–Danlos syndrome (EDS)

[3] Osteogenesis imperfecta

[4] Osteopathic Manipulation

[5] Hemivertebra

[6] Unsegmented Bar

عوارض ناهنجاری کج پشتی

عوارض زیر در پی ایجاد ناهنجاری کج پشتی می‌تواند بالافاصله یا در صورت عدم رفع ناهنجاری بروز پیدا کند:

• اختلال در راه رفتن
• کاهش تحرک ستون فقرات
• خستگی عضلانی و کشیدگی لیگامانی در طرف تحدب
• بروز ناهنجاری شانه نابرابر و کج گردنی
• تغییر شکل در قفسه سینه و دنده‌ها
• چرخش مهره‌ها و آسیب دیسک‌های بین مهره‌ای
• عدم تعادل عضلانی در تنه
• فشردگی دنده‌ها در سمت تقعر و جدایی دنده‌ها در سمت تحدب انحنا
• اختلالات عصبی و اعمال فشار بر ریشه اعصاب نخاعی به‌ویژه در سمت تقعر
• اختلالات قلبی–ریوی شامل کاهش ظرفیت حیاتی و هایپرتروفی بطن راست
• ظاهر ناخوشایند و عوارض روانی ناشی از ناهنجاری در فرد

ملاحضات درمانی و اصلاحی ناهنجاری کج پشتی

ارزیابی کلی وضعیت بدنی به منظور شناسایی عامل یا عوامل بروز ناهنجاری کج پشتی، بسیار اهمیت دارد. لازم است تا عوارض وضعیتی ناشی از این ناهنجاری بر نواحی دیگر بدن نیز شناسایی شود تا در مراحل مختلف برنامه‌های اصلاحی، به آن‌ها پرداخته شود. چنانچه ناهنجاری کج پشتی ناشی از عدم تقارن طول اندام‌های تحتانی باشد، میبایست در گام نخست به تصحیح طول اندام و ایجاد توازن در وضعیت قرارگیری لگن و خاصره توجه شود. ترک عادت‌های غلط حرکتی-وضعیتی همراه با تمرینات تخصصی حرکات اصلاحی جهت ایجاد تعادل در طول و قدرت عضلات قرینه در نواحی ران، لگن و تنه، راهکارهای اصلی اصلاح ناهنجاری کج پشتی غیرساختاری است.

در بسیاری از کودکان مبتلا به ناهنجاری کج پشتی، انحراف ستون فقرات بسیار خفیف بوده و با تمرینات اصلاحی برطرف می‌شود. همچنین ممکن است با توجه به تشخیص متخصصین درمانگر، کودک نیازی به درمان نداشته باشد. با این حال، این کودکان باید در دوران نوجوانی هر چهار یا شش ماه یک بار کنترل شوند و در بزرگسالان مبتلا به ناهنجاری کج پشتی، معمولا رادیولوژی هر پنج سال یکبار توصیه می‌شود. در مورد استفاده از بریس، لازم به توضیح می‌باشد که بریس به تنهایی بدون فیزیوتراپی و تمرین درمانی، کمک چندانی نمی‌تواند بکند و فقط برای بیمارانی که به بلوغ اسکلتی نرسیده‌اند، موثر است. اگر کودک هنوز در حال رشد و انحراف آن بین 25 الی 40 درجه باشد، ممکن است بریس برای جلوگیری از پیشرفت منحنی توصیه شود. اکثر متخصصین درمانگر تنها زمانی برای کودکان جراحی را توصیه می‌کنند که انحنای ناهنجاری بیشتر از 40 درجه باشد. همچنین، نشانه‌هایی از پیشرفت ناهنجاری وجود داشته باشد تا جراحی با هدف جلوگیری از پیشرفت انحنا و کاهش بد شکلی ستون فقرات انجام شود.

برای بزرگسالان، زمانی که انحنای ستون فقرات بیشتر از 50 درجه باشد، بیمار آسیب‌های عصبی داشته باشد، اختلال در کارکرد روده و مثانه مشاهده شود یا تنگی ستون فقرات رخ دهد، جراحی توصیه می‌شود. در غیر این صورت داشتن زندگی فعال، به‌همراه تمرینات تخصصی جهت جلوگیری از تحلیل عضلات، توصیه می‌شود.

در پایان، این مطلب را در نظر داشته باشید که همیشه می‌بایست فواید جراحی نسبت به خطرات آن بررسی شود. اگرچه، بسیاری از بیمارانی که جراحی شده‌اند از جراحی سود بردند؛ اما، تاکنون هیچ تضمینی از اینکه جراحی بتواند پیشرفت انحنا و علائم آن را در هر فردی متوقف سازد، وجود ندارد.

با توجه به اینکه اکثر موارد منجر به جراحی، کسانی هستند که ناهنجاری آن‌ها در زمان طلایی تشخیص و درمان نشده است؛ لذا، به نظر می‌رسد انجام یک ارزیابی اولیه از ساختار اسکلتی-عضلانی برای افرادی که هرگونه درد یا تغییرات ظاهری دارند، می‌تواند نقش پیشگیرانه داشته باشد. ما به شما جهت دریافت یک ارزیابی اولیه رایگان و سریع، اپلیکیشن دکتر پاسچر را پیشنهاد می‌دهیم.